Descripción del título

The history of the study and cultivation of the Hebrew language in Early Modern Latin America remains practically unknown terrain. This article proposes a first-hand and systematic -albeit not comprehensive- contact with this area of research, through the study of bibliographical evidence found in the documents available -printed works and manuscripts regarding both the use and commerce of books in that time and space- many of which are unpublished. This area of research presents interesting research perspectives
La historia del estudio y el cultivo del hebreo en la América Latina de la Edad Moderna suponen un terreno prácticamente desconocido. A partir de indicios bibliográficos, tanto de impresos como de manuscritos, tanto del uso como del comercio librario en esa época y geografía, pretendemos ofrecer un primer acercamiento sistemático, sin pretender ser exhaustivo, a este ámbito de estudio que, con base en las fuentes disponibles, muchas inéditas, presenta interesantes perspectivas de investigación
Analítica
analitica Rebiun29101553 https://catalogo.rebiun.org/rebiun/record/Rebiun29101553 210922s2019 xx o 000 0 spa d https://revistas.ucm.es/index.php/RCHA/article/view/64687 10.5209/rcha.64687 S9M S9M dc Sinistrorse New-Spaniards? Bibliographical Notes on the Study of Hebrew in Early Modern Latin America electronic resource] Novohispanos sinistrorsos? Apuntes bibliográficos sobre el estudio del hebreo en la América Latina de la Edad Moderna Ediciones Complutense 2019-06-14 Ediciones Complutense application/pdf Open access content. Open access content star The history of the study and cultivation of the Hebrew language in Early Modern Latin America remains practically unknown terrain. This article proposes a first-hand and systematic -albeit not comprehensive- contact with this area of research, through the study of bibliographical evidence found in the documents available -printed works and manuscripts regarding both the use and commerce of books in that time and space- many of which are unpublished. This area of research presents interesting research perspectives La historia del estudio y el cultivo del hebreo en la América Latina de la Edad Moderna suponen un terreno prácticamente desconocido. A partir de indicios bibliográficos, tanto de impresos como de manuscritos, tanto del uso como del comercio librario en esa época y geografía, pretendemos ofrecer un primer acercamiento sistemático, sin pretender ser exhaustivo, a este ámbito de estudio que, con base en las fuentes disponibles, muchas inéditas, presenta interesantes perspectivas de investigación Derechos de autor 2019 Revista Complutense de Historia de América Spanish Christian hebraism; Intellectual history of colonial Latin America; Biblical humanism; Martín del Castillo; Modern age Hebraísmo cristiano; historia intelectual de la América colonial; humanismo bíblico; Martín del Castillo; Edad Moderna info:eu-repo/semantics/article info:eu-repo/semantics/publishedVersion de Prado Plumed, Jesús. cre Revista Complutense de Historia de América; Vol. 45 (2019): Dosier: La cultura del libro en la Nueva España; 69-88 Revista Complutense de Historia de América; Vol. 45 (2019): Dosier: La cultura del libro en la Nueva España; 69-88 Revista Complutense de Historia de América; Vol. 45 (2019): Dosier: La cultura del libro en la Nueva España; 69-88 Revista Complutense de Historia de América; Vol 45 (2019): Dosier: La cultura del libro en la Nueva España; 69-88 1988-270X 1132-8312 https://revistas.ucm.es/index.php/RCHA/article/view/64687/4564456552034 /*ref*/Alston, Robin C. Books with manuscript. A short-title catalogue of books with manuscript notes in the British Library, including books with manuscript additions, proofsheets, illustrations, corrections [1993]. London: The British Library, 1994 /*ref*/Andrés Castellanos, Enriqueta de. Helenistas españoles del siglo XVII. Madrid: Fundación Universitaria Española, 1988 /*ref*/Arias Montano, Benito. ELVCIDATIONES / IN QVATVOR / EVANGELIA, / MATTHAEI, / MARCI, / LVCAE & / IOHANNIS / Quibus accedunt eiusdem elucidationes in Acta Apostolorum. ANTVERPIAE: Ex officina Christophori Plantini / Architypographi Regij., 1575. Ejemplar consultado: Madrid, Universidad Complutense, Biblioteca Histórica Marqués de Valdecilla, BH DER 62 /*ref*/Azambuja, Jerónimo de. ELENCHVS / COMMENTA/RII IN PENTATEV/CHVM HIERONYMI / AB OLEASTRO, / Seu potius eorum quae ab auctore acute, & pru-/denter in hoc libro considerantur, singulis Euan/gelijs quae per annum decantantur & praedican-/tur, tan [sic] de te[m]pore quam de sanctis, accura/ta acco[m]modatio, omnibus verbi diuini / ce[n]cionatoribus vtilissima. BARCINONE (=Barcelona), 1588. Ejemplar consultado: Ciudad de México, Biblioteca Nacional de México, Fondo Reservado, RFO 222.107 AZE.e. 1588 /*ref*/Bada Prendes, Constantino. "La Biblia del Oso de Casiodoro de Reina; primera traducción completa de la Biblia al castellano". Tesis doctoral, Universidad Pontificia de Salamanca, 2016 /*ref*/Beristáin y Souza, José Mariano. Biblioteca hispano americana setentrional [1816], vol. 2. Amecameca: Publícala el presbítero Br. Fortino Hipólito Vera [...] Tipografía del Colegio Católico, 1883 /*ref*/Bodian, Miriam. "`Men of the Nation: The shaping of Converso identity in early modern Europe". Past & Present, nº 43 (1994), 48-76. DOI: 10.2307/651161 /*ref*/Bodian, Miriam. Dying in the law of Moses: Cripto-Jewish martyrdom in the Iberian world. Bloomington: Indiana University Press, 2007 /*ref*/Campanini, Saverio. "Peculium Abrae. La grammatica ebraico-latina di Avraham de Balmes". Annali di Ca' Foscari, vol. 36 (1997), 5-49 /*ref*/Castillo, Martín del. Conclusiones Biblicae / EN EL COLLEGIO IMPE=/RIAL DE LA COM=/PAÑIA DE JE=/SVS / SABADO 23 DE / MAYO / A las 3 de la tarde / Año de 1637. 1637. (MSS 6540). Biblioteca Nacional de España, Madrid /*ref*/Castillo, Martín del. ARS BIBLICA / SIVE / HERMA MEMORIALIS / SACRA / IN QVA / Metricè S. Paginae libri, capita, eorumque / medulla, memoriae facillimè commendantur. / Restituta, recognita, aucta, ab innumeris, quibus / scatebat mendis, expurgata, & iuxta Concilij Tridentini / formam correcta [...] Eiusdem Authoris Scholijs, sivè argumentis, / in quibus diuinorum Codicum Scriptores, capita, & versus / recensentur: cumque XXX. quaestionum (pro generali Sacrorum Bibliorum intelligentiâ) brevi resolutione: & / Catalogo primariorum Doctorum, cum Priscorsum, / tum Recentiorum, qui super omnia diuini / Oraculi scripsêre volumina. MEXICI (=México): sumptibus Francisci Rodriguez Lupetij, 1675. Ejemplar consultado: Ciudad de México, Biblioteca Nacional de México, Fondo Reservado, 1675 M4CAS /*ref*/Castillo, Martín del. ARTE / HEBRAISPANO / (2cDwGcKeKw(B (2lGyMeEo(B (2d@wEKcByM(B (2aDlyMeEo(B (2qDtAxAcDiz(B [sic] / Dikduk leschon hakkodhesch bilschon sipharadhith / GRAMMATICA / DE LA LENGUA SANTA / EN IDIOMA CASTELLANO [...] Con todo lo necessario y preciso, pára por si sólo, / qualquiér afficionádo, podér leér, escribir, / entendér, y hablár la léngua santa Hebréa. EN LEON DE FRANCIA [= Lyon]: A Costa de FLORIAN ANISSON, / Mercader de Libros en Madrid, 1676a. Ejemplar consultado: Ciudad de México, Biblioteca Nacional de México, Fondo Reservado, RFO 492.45 CAS.a. 1676 /*ref*/Castillo, Martín del. (SDUAOOAXLMJ(B / T(SJV(B (SDN]VVJV(B (SFNNJPLMJV(B / (Sf%p(B (Sxj$'(B (Selanf"mx}'(B (SL%bjulmj'(B / GRAMMATIKEE / têes Glóossees Helleenikees en teê / dialectoo Ibeerikêe / GRAMMATICA / DE LA LENGUA GRIEGA, / en Idioma Español [...] Con tódo lo necessario, pára podèr por si solo / qualquièr afficionádo, leèr, escrebir, / pronunciàr, y savèr la generàl y muy / noble Lengua Griéga. EN LEON DE FRANCIA: A costa de FLORIAN ANISSON, / Mercader de Libros en Madrid, 1678. Ejemplar consultado: Ciudad de México, Biblioteca Nacional de México, Fondo Reservado, RFO 185 ARI.d.4 1603 /*ref*/Castillo, Martín del. DIALOGO / TRAVMATICO REGVLAR, / EN EL QVAL, / VNA PARTE HABLAN / TRES REVERENDOS PADRES DEL ORDEN DE N[UESTRO] GRAN PADRE SANTO DOMINGO, COMO / CENSORES DE VN TRATADO INTITVLADO, / EL HVMANO SERAPHIN, Y VNICO LLAGADO; / De como solo el glorioso Patriarcha Padre N. S. Francisco, entre todos los Santos de la Iglesia, goza, y possee las llagas, pe-/netrantes, cruentas y visibles de N. Señor Jesv Christo [...] VA A LO VLTIMO IMPRESSO EL REFERIDO TRATADO / Apologetico, para que mejor sea juzgada la Verdad. En Colonia Agripina (=Köln): Por Juan Baseo, Mercader de Libros, 1684. Ejemplar consultado: Ciudad de México, Biblioteca Nacional de México, Fondo Reservado, R 922.245 FRA.ca. SAN 1690 /*ref*/Castillo, Martín del. TRACTATVS PANEGYRICVS / DE SANCTISSIMA MARIA DOMINA NOSTRA / IN DEBBORA ET JAHELE / VETERIS TESTAMENTI HEROISSIS, / & celebratissimis Feminis coelitùs adumbrata. / Ad Caput IV. & V. Libri Judicum. / Additi sunt ad calcem Illustrationum Panegyricarum Sermones sex, juxta / moralem historia Debbora & Jahelis sensum, / pro Concionibus Vespertinis in Quadragesima concinnandis. / Cum Indicibus quinque [...] / NUNC PRIMUM IN LUCEM PRODIT. GENVAE: Sumptibus JOANNIS SALVATORIS PEREZ, / Hispalensis Bibliopolae, 1690. Ejemplar consultado: Ciudad de México, Biblioteca Nacional de México, Fondo Reservado, RFO 232.91 CAS.t. 1690 /*ref*/Castillo, Martín del. ARS BIBLICA, / SIVE / HERMA MEMORIALIS / SACRA / IN QUA / Metricè S. Paginae libri, capita, eorumque / medulla memoriae facillimè commendantur. / Restituta, recognita, aucta, ab innumeris, quibus / scatebat mendis, expurgata, & juxta Concilii Tridentini formam correcta [...] / CUM / Ejusdem Autoris Scholiis, sivè argumentis, / in quibus divinorum Codicum Scriptores, capita, & / versus recensentur: cumque XXX. quaestionum (pro / generali Sacrorum Bibliorum intelligentia) brevi re-/solutione: & Catalogo primariorum Doctorum, cum / Priscorum, tum: Recentiorum, qui super omnia diuini Oraculi scripsere volumina. / Opus olim Mexici lucem editum, nunc verò denuò. ASTIGI (=Écija): typis mandatum sumptibus Benedicti Daza hujus Civititatis Typographi, 1778. Ejemplar consultado (en línea): Barcelona, Biblioteca Pública Episcopal del Seminari, 3.6.106 /*ref*/Castillo, Martín del. (ed.). DIVI PETRI / CHRYSOLOGI / ARCHIEPISCOPI RAVENNATIS / SERMONES AVREI / AD EXEMPLAR SERAPHICAE / Cesenae Bibliothecae Correcti, Scholiis, ac / locupletissimis moralium Conceptuum / varietate Commentariis illustrati / NVNC RECENS IN GRATIAM DIVINI VERBI / Concionatorum, additâ Sanctissimi Doctoris Vitâ, necnon & eiusdem / ad Eutychetem Epistolâ Notis pariter elucidatâ, / prodeunt in lucem. LVGDVNI (= Lyon): Sumptibus FFr. ANISSONIORVM & IOAN. POYSVEL, 1676b. Ejemplar consultado: Ciudad de México, Biblioteca Nacional de México, Fondo Reservado, RFO 252.008 PET.sa. 1676 /*ref*/Ciruelo, Pedro. PARADOXAE QUAESTIONES NV/mero decem: ex officina Magistri Petri Cirueli / Darocensis nunc dempromptae. / De modis significandi dictionum in grammatica. / De dicibilibus transcendentibus & limitatis in logica. / De uirtute actiua agentis naturalis in physica. / De potentia motiua corporis naturalis, etiam physica. / De rarefactione & condensatione corporum, adhuc physica. / De arte Raymundi Lulii in methaphysica. / De loco paridisi terrestris a deo consiti, in cosmographia. / De tertia lege spiritus sancti circa finem mundi: in theologia. / De multiplicatione sensus literalis, in sacra scriptura. / De cabala & magia Iudeorum in enarranda diuina biblia. Absolutum est hoc paradoxicum opusculum: in alma / Salmanticensium Achademia [sic] (=Salamanca, Universidad): [Gundisalvus de Castañeda], 1538. Ejemplar consultado: Madrid, Universidad Complutense, Biblioteca Histórica Marqués de Valdecilla, BH FOA 632 /*ref*/Coelho, Ilda Sobral. "Frei Jerónimo de Azambuja: exegeta e hebraísta português". Cadmo. Revista do Instituto Oriental Universidade de Lisboa, vol. 11 (2001), 101-121 /*ref*/Copeland Klepper, Deeana. The insight of unbelievers: Nicholas of Lyra and Christian reading of Jewish text in the later Middle Ages. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2007 /*ref*/Dunkelgrün, Theodor. "The Christian study of Judaism in early modern Europe". En The Cambridge History of Judaism, editado por Karp, Jonathan - Sutcliffe, Adam. Cambridge: Cambridge University Press, 2017, 316-348 /*ref*/Fagius, Paulus. THARGVM / HOC EST / PARAPHRASIS / ONKELI CHALDAICA IN SA-/CRA BIBLIA, EX CHALDAEO / IN LATINVM FIDELISSIME VER-/sa, additis in singula ferè Ca-/pita succintis Annota-/tionibus [...]. Argentorati: PER GEORGIVM MACHAEROPOEVM, 1546. Ejemplar consultado: París, Bibliothèque National de France, Réserve des livres rares (Tolbiac), A-670 /*ref*/Fioghi, Fabiano. Dialogo fra il cathecumeno e il padre cathechizante. In Roma: per gli heredi d'Antonio Blado sta[m]patori Camerali, 1582. Ejemplar consultado: Madrid, Universidad Complutense, Biblioteca Histórica, Marqués de Valdecilla, BH DER 57 /*ref*/García-Jalón de la Lama, Santiago. La gramática hebrea en Europa en el siglo XVI: guía de lectura de las obras impresas. Salamanca: Servicio de Publicaciones de la Universidad Pontificia de Salamanca, 1998 /*ref*/García-Jalón de la Lama, Santiago "La primera gramática hebrea en lengua española". Helmantica: Revista de filología clásica y hebrea, vol. 55 (2004), 59-72 /*ref*/García Blanco, Antonio María. (2cwcew(B / Análisis filosófico de la escritura y lengua hebrea. Madrid: Imprenta y fundición de Don Eusebio Aguado, 1846 /*ref*/Garibay Kintana, Ángel María. "El P[adre] Castillo". El Universal, (1955a, 5 de septiembre), 3, 17 /*ref*/Garibay Kintana, Ángel María "Hebraísmo en México". El Universal, (1955b, 12 de septiembre), 3, 17 /*ref*/Garibay Kintana, Ángel María "Zona de nadie". El Universal, (1955c, 29 de agosto), 3, 23 /*ref*/González González, Enrique - Gutiérrez Rodríguez, Víctor. "Una biblioteca de latinidad para indios caciques: Santa Cruz de Tlatelolco (México, s. XVI)". En Università e formazione dei ceti dirigenti. Per Gian Paolo Brizzi, pellegrino dei saperi, editado por Angelozzi, Giancarlo - Guerrini, Maria Teresa - Olmi, Giuseppe. Bologna: Bononia University Press, 2015, 199-223 /*ref*/González Laporte, Verónica. "La Semana Santa cora: expresión de identidad indígena". Société suisse des Américanistes/Schweizerische Amerikanisten-Gesellschaft, vol. 64-65 (2000-2001), 117-122 /*ref*/Grafton, Anthony. "Christian Hebraism and the rediscovery of Hellenistic Judaism". En Jewish culture in early modern Europe. Essays in honor of David B. Ruderman, editado por Cohen, Richard I. - Dohrmann, Natalie B. - Shear, Adam - Reiner, Elchanan. Pittsburgh: Hebrew Union College Press, University of Pittsburgh Press, 2014, 169-180 /*ref*/Grafton, Anthony -Weinberg, Joanna. I have always loved the Holy Tongue. Isaac Casaubon, the Jews, and a forgotten chapter in Renaissance scholarship. Cambridge, London: The Belknap Press of Harvard University Press, 2011 /*ref*/Herrera Zapién, Tarsicio. "Cayetano de Cabrera y Quintero, discutido vate neolatino (n. 1700 ?-m. después de 1774)". En Juan José de Eguiara y Eguren y la cultura mexicana. México, D.F.: Universidad Nacional Autónoma de México, 1993, 89-97 /*ref*/Idel, Moshe. Cábala hebrea y cábala cristiana. Buenos Aires: Lilmod, 2010 /*ref*/Isaac Levita, Johannes. (2lyeo(B (2lnecim(B / Perfectissima hebreae grammatica commodo admodum ordine in tres libros distincta. Coloniae [Köln]: Ex officina typographica Iacobi Soteris, 1557. Ejemplar consultado: Ciudad de México, Biblioteca Nacional de México, Fondo Reservado, RFO 93-48867 /*ref*/Isaac Levita, Johannes. (2dbiepez(B / MEDITATIONES / HEBRAICAE IN ARTEM GRAM/MATICAM PER INTEGRVM LIBRVM RUTH / explicatae, vnà cvm aliarum rerum nonnullis ac-/cessionibus, huius linguae tyronibus cum primis / vtilibus ac necessariis [...]. COLONIAE: Ex officina typographica Iacobi Soteris, 1558. Ejemplar consultado: Ciudad de México, Biblioteca Nacional de México, Fondo Reservado, RFO 492.4 ISA.g. /*ref*/Kaplan, Yosef. "An alternative path to modernity". En An alternative path to modernity: the Sephardi Diaspora in Western Europe. Leiden: Brill, 2000, 1-28 /*ref*/Kremers, Heinz - Siegele-Wenschkewitz, Leonore - Klappert, Bertold (eds.). Die Juden und Martin Luther, Martin Luther und die Juden: Geschichte, Wirkungsgeschichte, Herausforderung. Neukirchen-Vluyn: Neukirchener Verlagsgesellschaft, 1985 /*ref*/León Portilla, Miguel. "Presencia portuguesa en el México colonial". Estudios de Historia Novohispana, vol. 32 (2005), 13-27 /*ref*/Leonard, Irving A. Los libros del conquistador. México, D.F.: Fondo de Cultura Económica, 2006 /*ref*/Llamas Martínez, Enrique. "El Apothegmatum opus de Erasmo en una lectura salmantina, 1533-1550". En El erasmismo en España, editado por Revuelta Sañudo, Manuel - Morón Arroyo, Ciriaco. Santander: Sociedad Menéndez Pelayo, 1986, 219-234 /*ref*/Manrique Figueroa, César. "From Antwerp to Veracruz. Looking for books from the Southern Netherlands in Mexican colonial libraries". De gulden passer, vol. 87 (2009), 93-109 /*ref*/Marcocci, Giuseppe - Paiva, José Pedro. História da Inquisição portuguesa, 1536-1821. Lisboa: A Esfera dos Livros, 2013 /*ref*/Marini, Marco. (2bo(B (2rco(B / HORTVS EDEN. / GRAMMATICA / LINGVAE SANCTAE [...] Secunda Aeditio [...]. VENETIIS: Ex Officina Ioannis Degarae, 1585. Ejemplar consultado (en línea): Múnich, Bayerische Staatsbibliothek, L.as. 233 /*ref*/Molekamp, Femke. "Using a collection to discover reading practices: The British Library Geneva Bibles and a history of their early modern readers". Electronic British Library Journal, (2006), 1-13 /*ref*/Molina, Alonso de. Aqui comienca [sic] vn vocabula=/rio enla lengua Castellana y Mexicana. Imprimio se e[n] la muy gra[n]de & insigne y / muy leal ciudad de Mexico: en casa de Iua[n] pablos, 1555. Ejemplar consultado (en línea): "Primeros libros de las Américas", Madrid, Universidad Complutense, Biblioteca Histórica Marqués de Valdecilla, Fondo Francisco Guerra, BH FG 2376 /*ref*/Molina, Alonso de. VOCABULARIO / EN LENGVA CASTELLANA Y MEXICANA [...]. EN MEXICO: En Casa de Antonio de Spinosa, 1571. Ejemplar consultado (en línea): "Primeros libros de las Américas", Madrid, Universidad Complutense, Biblioteca Histórica Marqués de Valdecilla, Fondo Francisco Guerra, BH FG 2339 /*ref*/Murillo Gallegos, Verónica. Cultura, lenguaje y evangelización; Nueva España, siglo XVI. México, D.F.: Porrúa, 2012