Descripción del título

This article analyses contrafacta from Catalan manuscript songbooks from the eighteenth and early decades of the nineteenth centuries. The objective of the article is to recreate the music of these texts, for which there is no extant notated music and to understand how the contrafactum technique was developed in this repertoire. To this effect, a corpus of songbooks containing contrafacta was chosen and five of the most widely used tunes were studied in detail: Marizápalos, Fantasmas, Amable, Estopa and Baviera. Apart from examining the origins of the musical settings of these tunes, which ultimately became popular, I have located their melodies. Finally, a metric analysis of the texts and a formal analysis of the melodies has enabled the musical-textual relationship to be analysed in each tune and possible correlations proposed
En este artículo analizamos contrafacta del siglo XVIII y primeras décadas del XIX presentes en cancioneros manuscritos catalanes con el propósito de ofrecer una recreación musical de estos textos de los que no conservamos la música escrita y comprender de qué manera se desarrollaba la técnica del contrafactum en este repertorio. Para ello, hemos seleccionado un corpus de cancioneros que contienen contrafacta y hemos estudiado en profundidad cinco de los tonos más utilizados: Marizápalos, Fantasmas, Amable, Estopa y Baviera. Además de estudiar de qué escenarios musicales proceden estos tonos que acabaron popularizándose, hemos localizado sus melodías. Finalmente, un análisis métrico de los textos y un análisis formal de las melodías nos han permitido analizar la relación músico-textual en cada tono y ofrecer propuestas de correspondencia
Analítica
analitica Rebiun31071200 https://catalogo.rebiun.org/rebiun/record/Rebiun31071200 220620s2021 xx o 000 0 spa d https://revistas.ucm.es/index.php/CMIB/article/view/74680 10.5209/cmib.74680 S9M oai:ojs.pkp.sfu.ca:article/74680 https://revistas.ucm.es/index.php/index/oai CMIB DGCNT S9M S9M dc Singing "to the Tune of": A Study and Musical Recreation of contrafacta (ca. 1700-ca. 1830) electronic resource] Cantar "al tono de": estudio y recreación musical de contrafacta (ca. 1700-ca. 1830) Instituto Complutense de Ciencias Musicales 2021-09-17 Instituto Complutense de Ciencias Musicales application/pdf Open access content. Open access content star This article analyses contrafacta from Catalan manuscript songbooks from the eighteenth and early decades of the nineteenth centuries. The objective of the article is to recreate the music of these texts, for which there is no extant notated music and to understand how the contrafactum technique was developed in this repertoire. To this effect, a corpus of songbooks containing contrafacta was chosen and five of the most widely used tunes were studied in detail: Marizápalos, Fantasmas, Amable, Estopa and Baviera. Apart from examining the origins of the musical settings of these tunes, which ultimately became popular, I have located their melodies. Finally, a metric analysis of the texts and a formal analysis of the melodies has enabled the musical-textual relationship to be analysed in each tune and possible correlations proposed En este artículo analizamos contrafacta del siglo XVIII y primeras décadas del XIX presentes en cancioneros manuscritos catalanes con el propósito de ofrecer una recreación musical de estos textos de los que no conservamos la música escrita y comprender de qué manera se desarrollaba la técnica del contrafactum en este repertorio. Para ello, hemos seleccionado un corpus de cancioneros que contienen contrafacta y hemos estudiado en profundidad cinco de los tonos más utilizados: Marizápalos, Fantasmas, Amable, Estopa y Baviera. Además de estudiar de qué escenarios musicales proceden estos tonos que acabaron popularizándose, hemos localizado sus melodías. Finalmente, un análisis métrico de los textos y un análisis formal de las melodías nos han permitido analizar la relación músico-textual en cada tono y ofrecer propuestas de correspondencia Derechos de autor 2021 Cuadernos de Música Iberoamericana Spanish contrafacta; popular music; 18th century; 19th century; Catalonia; songbook; musical recreation; musical reconstruction contrafacta; música popular; siglo XVIII; siglo XIX; Cataluña; cancionero; recreación musical; reconstrucción musical info:eu-repo/semantics/article info:eu-repo/semantics/publishedVersion Planagumà-Clarà, Laura. cre Cuadernos de Música Iberoamericana; Vol 34 (2021); 353-392 Cuadernos de Música Iberoamericana; Vol 34 (2021); 353-392 Cuadernos de Música Iberoamericana; Vol 34 (2021); 353-392 Cuadernos de Música Iberoamericana; Vol. 34 (2021); 353-392 2530-9900 1136-5536 https://revistas.ucm.es/index.php/CMIB/article/view/74680/4564456559167 /*ref*/Alatorre, Antonio: "Avatares barrocos del romance (De Góngora a Sor Juana Inés de la Cruz)", Nueva Revista de Filología Hispánica, 1977, pp. 341-459 /*ref*/Ayats, Jaume: "La cançó popular (1830-2000)", Història crítica de la música catalana, Francesc Bonastre, Francesc Cortès (eds.), Bellaterra, Universitat Autònoma de Barcelona, 2009, pp. 327-354 /*ref*/Ayats, Jaume: La música i l'expressió sonora dels collectius a les manifestacions de carrer i als estadis de futbol, tesis doctoral, Universitat Autònoma de Barcelona, 1999 /*ref*/Ayats, Jaume: "Las canciones 'olvidadas' en los cancioneros de Catalunya: cómo se construyen las canciones de la nación imaginada", Jentilbaratz: Cuadernos de Folklore, 12, 2010, pp. 83-94 /*ref*/Caballero Fernández-Rufete, Carmelo: "En trova de lo humano a lo divino. Las óperas de Calderón de la Barca y los villancicos de Miguel Gómez Camargo", La ópera en España e Hispanoamérica, Emilio Casares Rodicio, Álvaro Torrente (eds.), Madrid, ICCMU, 2001, vol. 1, pp. 95-116 /*ref*/Caballero Fernández-Rufete, Carmelo: "Atención a la trova! Bailes dramáticos y villancicos barrocos en la catedral de Valladolid", Calderón: innovación y legado. Actas selectas del IX Congreso de la Asociación Internacional de Teatro Español y Novohispano de los Siglos de Oro, en colaboración con el Grupo de Investigación Siglo de Oro de la Universidad de Navarra (Pamplona, 27 al 29 de marzo de 2000), Ignacio Arellano, Germán Vega García-Luengos (eds.), Nueva York, Peter Lang, 2001, pp. 53-86 /*ref*/Caballero Fernández-Rufete, Carmelo: Miguel Gómez Camargo (1618-1690): biografía, legado testamentario y estudio de los procedimientos paródicos en sus villancicos, tesis doctoral, Universidad de Valladolid, 1994 /*ref*/Caballero Fernández-Rufete, Carmelo: "Miscent sacra profanis: música profana y teatral en los villancicos de la segunda mitad del siglo XVII", Música y literatura en la Península Ibérica: 1600-1750. Actas del Congreso Internacional, Valladolid, 20-21 y 22 de febrero, 1995, Valladolid, Sociedad "V Centenario del Tratado de Tordesillas" / Universidad de Valladolid, 1997, pp. 49-64 /*ref*/Carpintero Gómez, Mercedes: Aproximación al análisis del "contrafactum" musical mediante el estudio instrumental de caso en la Misa Castellana en Valladolid, tesis doctoral, Universidad de Valladolid, 2016, http://uvadoc.uva.es/handle/10324/36325 /*ref*/Cook, Elisabeth; Sadie, Stanley: "Parody (iii)", Grove Music Online, 2002, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.O007203 /*ref*/Correa, Alejandro: "Danzas catalanas en la Nueva España", Catalunya e Iberoamérica. Investigaciones recientes y nuevos enfoques, Montserrat Galí Boadella, Cielo Rosa Zaidenwerg, Marcela Lucci, Gabriela Dalla-Corte Caballero (eds.), Barcelona, Asociación de Catalanistas de América Latina (ACAL) / Fundació Casa Amèrica Catalunya, 2017, pp. 101-112, https://www.americat.barcelona/uploads/20170713/Catalunya_e_iberoamerica_2017.pdf /*ref*/Cotarelo y Mori, Emilio: Colección de entremeses, loas, bailes, jácaras y mojigangas desde fines del siglo XVI a mediados del XVIII, vol. 1, Madrid, Casa Editorial Bailly Bailliére, 1911 /*ref*/Duran, Eulàlia (dir.): MCEM - Manuscrits catalans de l'Edat Moderna, Barcelona, Institut d'Estudis Catalans, 2011, https://mcem.iec.cat /*ref*/Esses, Maurice: Dance and Instrumental Diferencias in Spain During the 17th and Early 18th Centuries, vol. 2, Stuyvesant, Nueva York, Pendragon Press, 1994 /*ref*/Esses, Maurice:: Dance and Instrumental Diferencias in Spain During the 17th and Early 18th Centuries, vol. 1, Stuyvesant, Nueva York, Pendragon Press, 1992 /*ref*/Falck, Robert: "Parody and Contrafactum: A Terminological Clarification", The Musical Quarterly, 65, 1, enero 1979, pp. 1-21 /*ref*/Falck, Robert; Picker, Martin: "Contrafactum": Grove Music Online, 2001, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.06361 /*ref*/Fernández de la Cuesta, Ismael: "Contrafactum", Diccionario de la música española e hispanoamericana, Emilio Casares Rodicio (dir.), vol. 3, Madrid, Sociedad General de Autores y Editores, 1999 /*ref*/Feuillet, Raoul-Auger: Aimable vainqueur, dance nouvelle dancée devant le roy à Marly, de la composition de M. Pécour et mise au jour par M. Feuillet, París, Feuillet, M. Brunet, 1701 /*ref*/Frenk, Margit: Nuevo corpus de la antigua lírica popular hispánica, siglos XV a XVII, vol. 1, Ciudad de México, Universidad Nacional Autónoma de México / El Colegio de México / Fondo de Cultura Económica, 2003 /*ref*/Gayangos, Pascual de: Catalogue of the Manuscripts in the Spanish Language in the British Museum, Londres, Printed by order of the trustees, 1875, http://archive.org/details/manuscriptsinspa01brit /*ref*/Hilton, Wendy: Dance and Music of Court and Theater. Selected writings of Wendy Hilton, Hillsdale, Nueva York, Pendragon Press, 1997 /*ref*/Hobsbawm, Eric; Range, Terence (eds.): The Invention of Tradition, Cambridge, Cambridge University Press, 1983 /*ref*/Martí Pérez, Josep: Más allá del arte. La música como generadora de realidades sociales, Sant Cugat del Vallès, Deriva, 2000 /*ref*/McIlvenna, Una: "The Power of Music: The Significance of Contrafactum in Execution Ballads", Past & Present, 229, 1, 2015, pp. 47-89, https://doi.org/10.1093/pastj/gtv032 /*ref*/Pedrosa, José Manuel: "Las canciones contrahechas: hacia una poética de la intertextualidad oral", De la canción de amor medieval a las soleares: profesor Manuel Alvar "in Memoriam" (actas del Congreso Internacional "Lyra Minima Oral III", Sevilla, 26-28 de noviembre de 2001), Sevilla, Fundación Machado / Universidad de Sevilla, 2004, pp. 449-469 /*ref*/Picker, Martin: "Contrafactum. After 1450", Grove Music Online, 2001, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.06361 /*ref*/Planagumà-Clarà, Laura: Amors, peregrines i ronya. Estudi d'un cançoner d'Olesa de Montserrat, trabajo de fin de grado, Escola Superior de Música de Catalunya, 2019, http://hdl.handle.net/2072/368021 /*ref*/Planagumà-Clarà, Laura: "Aproximació i reconstrucció de cançonística popular dels segles XVIII i XIX: estudi de cas d'un cançoner inèdit d'Olesa de Montserrat", Revista Catalana de Musicologia, 13, 2020, pp. 139-190 /*ref*/Planagumà-Clarà, Laura: En fantasmas de un somni: contrafacta de tipo popular entre ca. 1700 y 1830, trabajo de fin de máster, Universidad Complutense de Madrid, 2020 /*ref*/Pujol i Coll, Josep: "Ressonàncies musicals en l'obra de Fontanella", Scripta. Revista internacional de literatura i cultura medieval i moderna, 10, 2017, pp.170-177 /*ref*/Rodríguez-Moñino, Antonio; Brey Mariño, María: Catálogo de los manuscritos poéticos castellanos existentes en la biblioteca de The Hispanic Society of America (siglos XV, XVI y XVII), Nueva York, The Hispanic Society of America, vol.1, 1965 /*ref*/Rossich, Albert; Valsalobre, Pep: Literatura i cultura catalanes (segle XVII i XVIII), Barcelona, Editorial UOC, 2008 /*ref*/Rota, Xavier: Els llibres manuscrits de la família Boada Bayona: la cultura escrita d'una nissaga de pagesos olesans (ss. XVII-XIX), trabajo inédito, 2007 /*ref*/Russell, Craig H.: "Amable, el", Diccionario de la música española e hispanoamericana, Emilio Casares Rodicio (dir.), Madrid, Sociedad General de Autores y Editores, vol. 1, 1999 /*ref*/Russell, Craig H.: "Marizápalos", Grove Music Online, 2001, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.17822 /*ref*/Russell, Craig H.: "Santiago de Murcia: The French Connection in Baroque Spain", Journal of the Lute Society of America, 15, 1982, pp. 40-51 /*ref*/Russell, Craig H.: Santiago de Murcia: Spanish Theorist and Guitarist of the Early Eighteenth Century (with) Volumen Two: Transcription and Translation of Santiago de Murcia's Complete Works, tesis doctoral, University of North Carolina at Chapel Hill, 1981 /*ref*/Russell, Craig H.: Santiago de Murcia's "Códice Saldívar No. 4": A Treasury of Secular Guitar from Baroque Mexico, Urbana / Chicago, University of Illinois Press, vol. 1, 1995 /*ref*/Sánchez Martínez, Francisco Javier: Historia y crítica de la poesía lírica culta "a lo divino" en la España del Siglo de Oro. Tomo I. Técnicas de divinización de textos líricos y otros fundamentos teóricos, Alicante, F. J. Sánchez Martínez-Editor, 1995 /*ref*/Stein, Louise K. (ed.): Tomás de Torrejón y Velasco y Juan Hidalgo: La púrpura de la rosa, Madrid, ICCMU, 1999 /*ref*/Tegell, Francesc: Poema Anafòric, Barcelona, Curial Edicions Catalanes / Publicacions Abadia de Montserrat, 1989 /*ref*/Tilmouth, Michael: "Parody (ii)", Grove Music Online, 2001, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.20938 /*ref*/Tilmouth, Michael; Sherr, Richard: "Parody (i)", Grove Music Online, 2001, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.20937 /*ref*/Torrente, Álvaro: "Tonos, bailes y guitarras: la música en los ámbitos privados", Historia de la música en España e Hispanoamérica. 3. La música en el siglo XVII, Álvaro Torrente (ed.), Madrid, Fondo de Cultura Económica, 2016, pp. 189-275 /*ref*/Valdivia Sevilla, Francisco Alfonso: Guitarra, sistemas de notación y cultura popular. Los sistemas de notación abreviada de acordes y la popularización de la guitarra en España durante el siglo XVII, tesis doctoral, Universidad de Málaga, 2011 /*ref*/Vega, Carlos: "Un códice peruano colonial del siglo XVII. La música en el Perú colonial", Revista Musical Chilena, 16, 81-82, 1962, pp. 54-93 /*ref*/Wardropper, Bruce W.: Historia de la poesía lírica a lo divino en la cristiandad occidental, Madrid, Revista de Occidente, 1958